Akreditif Çeşitleri Nelerdir ?

Akreditifle ilgili bu üçüncü yazımızda genel hatları ile akreditif çeşitlerini açıklamaya çalışacağım.

Daha önceki yazılarımızda akreditif kavramı ile tanışmış ve akreditifin açılma sürece üzerinde durmuştuk. Yine bu yazılarımızda akreditifin taraflarını yeri geldikçe açıklamıştık. Eğer bu konularda eksikliğiniz varsa lütfen akreditif nedir ve akreditifin işleyişi nasıldır başlıklı konulara göz atınız.

Akreditifleri, taraflara sağladığı güvence açısından, ödemeden sorumlu olan kuruluş açısından ve ödeme şekli açısından 3 ana başlık altında inceleyebiliriz.

Taraflara Sağladığı Güvence Açısından Akreditifler :

Dönülebilir Akreditif (Kabili Rücu Akreditif ) (Revocable Letter of Credit )Dönülebilir akreditif, amir bankanın lehtara haber vermeden akreditif üzerinde değişiklik yapabilme yetkisine sahip olduğu akreditif çeşididir.

Amir bankanın istediği zaman lehtara haber vermeden akreditif şartlarında değişiklik yapabilme hakkı, lehtar için akreditifin adaletli bir ödeme aracı olduğuna dair güvenini yok edebilmektedir. Bu yüzden akreditifin uygulanmasını belirleyen kuralların en son versiyonu olan UCP 600’de dönülebilir akreditif kapsam dışında bırakılmıştır.

Dönülemez Akreditif (Gayri Kabili Rücu Akreditif ) (Irrevocable Letter of Credit): Dönülemez akreditifler, lehtarın onayı olmaksızın amir banka tarafından akreditif şartlarında değişiklik yapılamayan akreditif türüdür.

Eğer akreditife bir başka teyidini vermiş ise bu durumda amir bankası ve teyit bankası lehtara karşı akreditif açıldıktan sonra sorumluluk altına girmiş olurlar ve bu sorumluluklarını belirleyen akreditif kurallarını lehtarın onayı olmaksızın değiştiremezler.

UCP 600’de ” bir akreditifin dönülemez (irrevocable) olduğu belirtilmese dahi o akreditif dönülemezdir” denilmektedir.

Ödemeden Sorumlu Olan Kuruluş Açısından Akreditifler :

Teyitli Akreditif (Confirmed Letter of Credit): Teyitli akreditif, ihbar bankasının akreditifi lehtara ihbar ederken amir bankanın talimatına dayanarak kendi teyidini eklediği ve böylece amir bankanın yükümlülüğünü yerine getirmediği durumda teyit bankası olarak lehtara ödeme yapacağına dair kendisini de sorumluluk altına aldığı akreditif türü olarak tanımlanabilir.

Akreditifte teyit kefalet manasından daha ziyade amir banka ve amir bankanın ülke riskini ortadan kaldıracak şekilde yapılan bir düzenlemedir.

Teyit bankası , akreditif şartlarını yerine getiren lehtara karşı amir bankanın tüm sorumluluklarını aynen üstlenmekte ve lehtara ikinci bir ödeme garantisi vermektedir.

Teyitsiz Akreditif (Unconfirmed Letter of Credit): İhbar bankasının ödeme konusunda herhangi bir sorumluluğunun olmadığı akreditif türüne teyitsiz akreditif denilmektedir. İhbar bankasının ödemeye dair bu sorumsuzluğu UCP 600’de aşağıdaki şekilde ifade edilmektedir.

Teyit bankası olmayan bir ihbar bankası akreditifi ve herhangi bir değişikliği ibraz karşılama veya iştira etme yükümlülüğü olmaksızın ihbar eder.

İhbar bankası her ne kadar ödeme yönünden bir sorumluluğu üstlenmese de kendisine ulaşan mesajın gerçekliğini tespit etmekle görevlidir. Yine UCP 600’de bu konu aşağıdaki şekilde tanımlanmaktadır.

İhbar bankası akreditifi veya herhangi bir değişikliği ihbar etmekle akreditifin veya değişikliğin görünür gerçekliğini kendine göre yeterli biçimde belirlediğini ve ihbarın, alınan akreditifin veya değişikliğin şartlarını doğru olarak yansıttığını belirtmiş olur.

Ödeme Şekli Açısından Akreditifler :

Vesaik İbrazında Ödemeli Akreditif (Sight Payment): Akreditifte şart koşulan belgelerin ibraz edilmesi ve bu belgelerin amir banka tarafından uygun bulunması üzerine akreditif bedelinin hemen ödendiği akreditifler Vesaik İbrazında Ödemeli Akreditif olarak sınıflandırılabilir.

Vadeli Akreditif (Deferred Payment Letter of Credit): Akreditifte şart koşulan belgelerin ibraz edilmesi ve bu belgelerin amir banka tarafından uygun bulunması üzerine akreditif bedelinin akreditifte öngörülen vadede ödendiği akreditifler vadeli Akreditif olarak sınıflandırılabilir.

Kabul Kredili Akreditifler (Acceptance Letter of Credit): Akreditifte şart koşulan belgelerin ibraz edilmesi ve bu belgelerin amir banka tarafından uygun bulunması üzerine, akreditif bedelinin akreditif metninde şart koşulan poliçenin vadesinde ödendiği akreditifler Kabul Kredili Akreditifler olarak adlandırılabilir.

Eğer söz konusu akreditif teyitsiz bir akreditif ise poliçenin ödenmesinden amir banka sorumludur. Teyitli akreditiflerde ise amir bankanın yanı sıra teyit bankası da üzerine çekilen poliçelerin ödenmesinden sorumlu olmaktadır.

Şu an için yaptığımız akreditif sınıflandırmasını yukarıda gösterdiğimiz kadarıyla basit çerçevede tutmakla ile yetinelim. Gelecek konularda daha ileri düzey akreditifleri ayrı konu başlıkları açarak incelemeye devam edeceğim.