Akreditif esası itibari ile şarta bağlanmış bir ödeme yöntemidir. Bankaların akreditif altında vermiş oldukları ödeme güvencesi ancak ve ancak uygun ibraz (complying presentation) yapılması şartı ile geçerlilik kazanmaktadır.
Ticari akreditiflerde, uygun ibraz yapılabilmesi için ihracatçıların ilk önce yükleme yapması, daha sonra da yüklemeye ilişkin belgeleri bankaya ibraz etmeleri (presentation) gerekmektedir.
Kendisine ibraz edilen belgelerin ödeme için uygun olup olmadığının tespitini ise bankalar yapmaktadırlar.
Bankalar kendilerine ibraz edilen belgelerin uygunluğuna karar verirlerse ödeme yapmakla mükelleftirler. Aksi halde UCP 600 madde 16’ya göre ibrazı gerçekleştiren kurama bildirimde bulunmak zorundadır.
Peki, akreditif kurallarına göre uygun ibraz nasıl tanımlanmaktadır? Bankalar bir ibrazın uygun olup olmadığına nasıl karar vermektedirler?
Bugünkü yazımızda bu sorulara cevap arayacağız.
Not: Bu sayfada yer alan bilgilere pdf dosyası şeklinde Uygun İbraz Nedir başlıklı dosyamızdan ulaşabilirsiniz.
Akreditif Kurallarında Uygun İbraz Nasıl Tanımlanmaktadır?
Güncel akreditif kurallarında uygun ibraz, akreditifin şartlarına, akreditif kurallarının uygulanabilir hükümlerine ve uluslararası standart bankacılık uygulamasına uygun bir ibraz anlamına gelir, denilerek tanımlanmıştır.
Bankalar İbrazın Uygun Olup Olmadığına Nasıl Karar Vermektedirler?
Bankalar bir ibrazın uygun olup olmadığını yalnızca ve yalnızca kendilerine ibraz edilen belgeleri inceleyerek karar verirler.
Bankaların yapacakları belge incelemesi aşağıdaki adımları içermektedir:
- Adım 1 : İbraz edilen belgeler bankanın açmış olduğu akreditifin şartlarına uygun mudur?
- Adım 2 : İbraz edilen belgeler güncel akreditif kurallarına göre mi düzenlenmiştir?
- Adım 3 : İbraz edilen belgeler uluslararası standart bankacılık uygulamasına uygun olarak mı düzenlenmiştir?
Adım 1 : İbraz edilen belgeler bankanın açmış olduğu akreditifin şartlarına uygun mudur?
Akreditifte yer alan şartlar, akreditif incelemesi esnasında en yüksek önceliği sahip olan özel hükümlerdir.
Akreditif sözleşme serbestliği niteliğinde, tarafların özgür iradeleri ile hazırlamış oldukları anlaşmalar olduğundan, akreditif içerisinde yer alan şartların belgelerde yer alması birinci dereceden önem arz etmektedir.
Örnekler:
- Banka açılan akreditifte belgelerin İngilizce olarak doldurulmasını istemiş ise Fransızca hazırlanmış evrakların ibrazı doğrudan rezerv sebebidir.
- Banka açılan akreditifte ticari faturanın (commercial invoice) imza ve kaşeli olmasını istemiş ise; lehtar, akreditif kurallarında faturanın imzasız olmasının kabul edilebileceğini öne sürerek, bu şarttan muaf olamaz.
Adım 2 : İbraz edilen belgeler güncel akreditif kurallarına göre mi düzenlenmiştir?
İbraz edilen belgelerin yalnızca akreditif şartlarına uygun hazırlanması yeterli değildir. Aynı zamanda belgelerin akreditif kurallarına göre de uygunluk göstermesi gerekmektedir.
Örnekler:
- Akreditifte konşimentonun ne şekilde imzalanması gerektiğine dair bir ibare olmasa dahi; konşimentoların akreditif kurallarına göre imzalanması gerekmektedir.
- Akreditifte ticari faturanın kimin tarafından düzenleneceği belirtilmemiş olsa da akreditif kuralları gereğince ticari fatura lehtar tarafından düzenlenmelidir. Bu duruma aykırılık rezerv sebebidir. (UCP 600 38. Madde hükmü hariç)
Adım 3 : İbraz edilen belgeler uluslararası standart bankacılık uygulamasına uygun olarak mı düzenlenmiştir?
Uluslararası Standart Bankacılık Uygulaması dar ve geniş anlamda iki şekilde düşünülebilir.
Dar anlamda düşünüldüğünde Uluslararası Standart Bankacılık Uygulaması (ISBP) ICC tarafından yayınlanan bir kitapçıktır. İlk olarak 2002 yılında yayınlanmıştır. Sonrasında 2013 ve 2023 yıllarında revize edilen ISBP’nin güncel versiyonu ISBP 821’dir.
Uluslararası Standart Bankacılık Uygulaması (ISBP 821) yayını akreditif işlemlerinde UCP kurallarının pratikte nasıl tatbik edileceği konusunda oldukça önemli bir rol oynayarak belgelerin ilk ibrazda reddedilme oranlarının azaltılmasına önemli katkıda bulunmuştur.
Bir nevi kontrol listesi görevini üstlenen ISBP 821, UCP’nin temel prensipleri ile uygulamacının günlük görevi arasındaki boşluğu doldurmuştur.
Geniş anlamda Uluslararası Standart Bankacılık Uygulamasının neleri kapsadığı kurallarda tam olarak açıklanmamıştır.
ICC’nin yayınlamış olduğu Commentary on UCP 600 isimli kitapçıkta Uluslararası Standart Bankacılık Uygulaması’nın ISBP 821 ile sınırlı olmadığını söylenmekte ama neleri kapsadığını açıklamamaktadır.
Ben kendi tecrübelerime göre ICC Opinions ve ICC Guidance Papers isimli çalışmaların da Uluslararası Standart Bankacılık Uygulamasının geniş anlamdaki tanımının kapsamında olduğunu değerlendirmekteyim.
Sonuç olarak bankalar evrak incelemesinin son aşamasında ISBP 821 kitapçığından, ICC Opinions ve ICC Guidance Papers yayınlarından ve ICC’nin bize söylemeye gerek duymadığı diğer kaynaklardan faydalanmaktadırlar.
ÖZGÜR EKER (CDCS)
Akreditif Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri