Konşimentolar genellikle limandan limana (port-to-port) yük taşıması amacıyla düzenlenen taşıma belgeleridir. Genellikle dememim sebebi birden fazla taşıma şeklini kapsayan taşıma belgelerinin de multimodal konşimento (multimodal bill of lading) adı ile anılması sebebiyledir.
Günümüz uluslararası denizyolu taşımacılığında birbirinden farklı işlevlere sahip konşimento çeşitleri yer almaktadır. Uluslararası denizyolu taşımacılığında kullanılan her bir konşimento çeşidinin farklı işlevi olmakla beraber, bu konşimento çeşitlerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir: Ciro edilebilir konşimento, express konşimento, charter party konşimento, multimodal konşimento vb.
Bugünkü yazımızda geleneksel olarak uzun yıllardır kullanılan ve İngilizcesi “Negotiable Bill of Lading” Türkçesi ise “Ciro Edilebilir Konşimento” olarak geçen uluslararası taşıma belgesini inceleyeceğim.
Konşimentonun Malları Temsil Etme Fonksiyonu:
Konşimento yukarıda da belirttiğim gibi uluslararası denizyolu yük taşımacılığında kullanılan bir taşıma belgesidir. Konşimentolar taşıyıcı (carrier), taşıyıcının yetkili acentesi (agent) veya kaptan (master) tarafından imzalanabilmektedirler.
Bir konşimentonun en önemli özelliklerinden birisi de malları temsil fonksiyonudur (title of goods). Konşimentolar kıymetli evrak özelliği taşıdığı için malları temsil etmekte ve bu yüzden varış limanında taşıyıcının acentesi ancak orjinal konşimentonun teslimi neticesinde malları alıcıya teslim edebilmektedir.
Konşimentoyu diğer taşıma belgelerinden ayıran en önemli özelliği de, altını çizerek belirtmek gerekir ki, malları teslim fonksiyonudur, zira karayolu veya havayolu taşımalarında taşıyıcı orjinal taşıma belgesine ihtiyaç duymaksızın kimlik tespiti yapmak sureti ile malları alıcıya teslim edebilmekte iken denizyolu taşımalarında bu ancak orjinal konşimentonun taşıyıcıya teslimi ile söz konusu olmaktadır.
Ciro Edilebilir Konşimento Kavramı:
Bir konşimentonun malları temsil etme fonksiyonunun geçerli olabilmesi için emre düzenlenmesi gerekmektedir. Örneğin consignee kısmı aşağıdaki şekilde doldurulan konşimentolar emre düzenlenmiş olmaktadır;
To the order of XYZ Import Company Ltd.
To the order of Bangladesh Commerce Bank Limited
Emre düzenlenmiş konşimento ise Ciro Edilebilir Konşimento (Negotiable Bill of Lading) olarak adlandırılmaktadır. Ciro edilebilir konşimentolar geleneksel konşimentolar olup, konşimento denildiğinde asıl anlaşılması gereken taşıma belgeleridir.
Emre düzenlenmiş konşimentolar tıpkı çek ve poliçelerde olduğu gibi ciro ve teslim ile bir alıcıdan diğerine devredilebilmektedir. Bu yüzdendir ki akreditifli işlemlerde amir bankalar konşimentoların kendi emirlerine düzenlenmesini talep etmektedirler.
Benzer şekilde vesaik mukabili işlemlerde (Cash Against Documents), ihracatçılar konşimentoları ithalatçının bankasının emrine düzenlemekte, ithalatçının bankası da tahsilatı yaptıktan sonra konşimentoyu alıcıya ciro ederek devretmektedir.
Gelecek yazılarımızda konşimentoların değişik özelliklerini incelemeye devam edeceğim.
ÖZGÜR EKER (CDCS)
Akreditif Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri