Freight forwarder, uluslararası ticarette malların alıcıya ulaştırma sürecini organize eden; malların teslim alınması, aktarma yapılması veya teslim edilmesi gibi işlemleri gerçekleştiren, bu sayede yükün sorunsuz ve hızlı biçimde taşınmasını sağlayan şirketi ifade eder.*
Uluslararası ticarette belge trafiği, operasyonun doğruluğu ve ödeme güvenliği açısından kritik öneme sahiptir.
Özellikle EXW, FCA gibi teslimlerde kullanılan bir belge olan FCR (Forwarder’s Certificate of Receipt), içeriği tam olarak anlaşılmadığı veya çoğu zaman Konşimento (Bill of Lading) gibi bir taşıma belgesi ile karıştırıldığı için akreditifli işlemlerde hatalara neden olabilmektedir.
Bu yazımızda, FCR’nin ne olduğunu, hangi durumlarda kullanıldığını ve Konşimento ile arasındaki temel farkları özetlemeye çalışacağım.
FCR (Forwarder’s Certificate of Receipt) Nedir?
Kısaca FCR olarak bilinen “Forwarder’s Certificate of Receipt” (Forwarder Teslim Alındı Sertifikası) ifadesinin kısaltmasıdır.
FIATA (Uluslararası Taşıma İşleri Organizatörleri Dernekleri Federasyonu) tarafından uluslararası sevkiyatlar için standart bir formda hazırlan Fiata FCR belgesi yalnızca FIATA üyesi olan yetkili nakliyeciler tarafından düzenlenebilmektedir.
Fiata üyesi olmayan nakliyeciler ise kendi formatlarında hazırlamış oldukları FCR belgelerini kullanmaktadırlar.
İhracatçı ve İthalatçılar Neden FCR Belgesine İhtiyaç Duyar?
FCR belgesi, ağırlıklı olarak tarafların Ex Works (EXW) ve FCA (Free Carrier) teslim şeklinin seçildiği uluslararası işlemlerde kullanılır.
ICC’nin Incoterms kurallarına göre “Ex Works”, satıcının malları kendi sahasında (fabrika, depo vb.) alıcının tasarrufuna bırakmasıyla teslimatın gerçekleştiği anlamına gelir. Bu teslim şeklinde satıcının malları toplama aracına yükleme ya da ihracat gümrüğünü yapma zorunluluğu yoktur (Gümrük işlemleri uygulanabilir olduğu durumlarda alıcıya aittir).
FCA (Free Carrier) teslim şeklinde ise ihracatçı, malları ithalatçıya kendi ülkesinde teslim eder. Teslimat yeri ihracatçının fabrikası olabileceği gibi, yükleme limanındaki bir konteyner terminali veya taşıyıcının deposu da olabilir. Satıcı, malları belirtilen noktada taşıyıcıya teslim etmekle yükümlüdür ve ihracat gümrük işlemlerini satıcı yapar.
FCR belgesi tarafların konşimento gibi bir taşıma belgesi kullanmak istemedikleri ama malların da satıcının sorumluluğundan çıkıp, alıcının belirlemiş olduğu nakliyeciye geçtiğinin gösterilmesi istenilen durumlarda kullanılmaktadır:
- Kanıt Niteliği: FCR belgesi, malların alıcının temsilcisine teslim edildiğinin kanıtıdır.
- Akreditif (L/C) Ödemeleri: Eğer ödeme yöntemi akreditif ise gemiye yükleme (On board) şartı aranmayan durumlarda, FCR belgesi talep edilebilmektedir. Amaç yine aynı şekilde malların satıcının kontrolünden çıktığını ve alıcının belirlediği taşıyıcıya geçtiğini göstermektir.
FCR Belgesinin Temel Karakteristikleri
Akreditif incelemelerinde ve operasyonel süreçlerde FCR’nin yapısını doğru anlamak gerekir:
- Taşıma Sözleşmesi İçermez: FCR belgesi bir taşıma sözleşmesi (Contract of Carriage) içermez. Bu nedenle, akreditif kuralları çerçevesinde standart bir “taşıma belgesi” olarak kabul edilmez.
- Teslim Alma Teyididir: Freight Forwarder bu belgeyi düzenleyerek göndericiye şu taahhütte bulunur: “Malların kontrolünü, belge üzerinde belirtildiği gibi, görünürde iyi ve hasarsız bir durumda, alıcının emrine verilmek üzere devraldım.” Veya; “Malları alıcıya sevk edilmek üzere gayri kabili rücu (dönülemez) talimatlarla devraldım.”
- Ciro Edilemez (Non-Negotiable): FCR belgesi kıymetli evrak niteliği taşımaz ve ciro edilemez. Alıcının (Consignee), varış noktasında malları taşıma şirketinden teslim alabilmesi için FCR’nin orijinal nüshasını ibraz etmesine gerek yoktur.
FCR ve Konşimento (Bill of Lading) Arasındaki Farklar
Dış ticaret operasyonlarında yapılan en büyük hata, FCR belgesine Konşimento muamelesi yapmaktır. Bu iki belge, hukuki ve operasyonel açıdan tamamen farklıdır.
1. Konşimento (Bill of Lading – B/L)
- Sözleşme Niteliği: Yükleme limanı ile boşaltma limanı arasındaki taşıma sözleşmesini içerir.
- Kıymetli Evrak: “Negotiable” (Ciro edilebilir) formda düzenlenebilir.
- Örnek: “To the order of issuing bank” (Amir bankanın emrine) veya “To order” (Emre) şeklinde düzenlenip beyaz ciro yapılabilir.
- Malın Mülkiyeti: Malların teslim alınabilmesi için orijinal konşimentolardan en az birinin taşıyıcıya ibraz edilmesi (surrender) zorunludur. Malın mülkiyetini temsil eder.
- Akreditif Uyumu: Akreditif kurallarına göre tam bir “taşıma belgesi”dir.
- İçerik: Yüzünde yükleme limanı, boşaltma limanı ve “Shipped on Board” (Gemiye Yükleme) tarihini göstermelidir.
2. Forwarder’s Certificate of Receipt (FCR)
- Sözleşme Niteliği: Bir taşıma sözleşmesi içermez; sadece bir “makbuz” niteliğindedir.
- Kıymetli Evrak: “Negotiable” (Ciro edilebilir) formda düzenlenemez.
- Malın Mülkiyeti: Alıcı, FCR’nin orijinal kopyasını teslim etmeden malları taşıyıcıdan teslim alabilir.
- Akreditif Uyumu: Akreditif kurallarına göre (UCP 600 Madde 19-25) bir taşıma belgesi değildir.
- Not: FCR, UCP 600 Madde 19-25 kapsamında incelenmez. Bu belge, akreditifte açıkça belirtilen şartlara ve aksi belirtilmedikçe UCP 600 Madde 14 (f) hükümlerine göre incelenir.
- İçerik: Yükleme limanı, boşaltma limanı veya “Shipped on Board” tarihini gösterme zorunluluğu yoktur.
Forwarder’s Certificate of Receipt (FCR) Örneği:
Sonuç
Ex Works, Free Carrier gibi teslim şekillerinde ihracatçı teslim sorumluluğunu ana taşıma işlemi başlamadan gerçekleştirmektedir.
Yine ihracatçı firmalar çeşitli nedenlerle ana taşıma işlemi başlamadan ödemelerini almak isteyebilirler. Bu durumda kullanılan belge FCR olmaktadır. Ancak FCR taşıma belgesi olarak kabul edilmediği için bankalar ve ithalatçılar açısından çeşitli riskler doğurmaktadır.
*Transportation Best Practices Manual, PF Collins International Trade Services, 2003, Page:44
ÖZGÜR EKER (CDCS)
Akreditif Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri